รีวิว มนต์รักทรานซิสเตอร์
รีวิว หนังไทยใหม่ ตลอดชีวิตของมนุษย์ คงมีบ่อยครั้งที่เรามักจะลืม ภาพยนตร์ที่เคยดู ดนตรีที่เคยฟัง หรือหนังสือที่เคยอ่าน ท่ามกลางภาพยนตร์ ดนตรีหรือหนังสือหลายหมื่นชื่อที่ผ่านหูผ่านตาเรามาทั้งชีวิต คงมีไม่บ่อยนักที่ชื่อสักชื่อจะติดตรึงอยู่ในความทรงจำของเราจน “ลืมไม่ลง” และสำหรับผมหนึ่งในชื่อนั้นมี ‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ รวมอยู่ด้วย
ภาพยนตร์ ‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ ออกฉายครั้งแรก เมื่อปี พ.ศ. 2544 เป็นผลงานการกำกับของ เป็นเอก รัตนเรือง ที่พูดถึงความ ‘ไทย ๆ’ ได้อย่างเฉียบคมที่สุดเรื่องหนึ่ง ไม่เพียงแต่ภาพยนตร์เท่านั้น ในส่วนที่เป็นวรรณกรรมไทยฝีมือของ วัฒน์ วรรลยางกูร นักเขียนจากเมืองลพบุรี ก็นับเป็นผลงานที่ได้กรีดเฉือนหัวใจคนอ่านไม่แพ้กัน
มนต์รักทรานซิสเตอร์
เมื่อหยิบ ‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ มาดูอีกครั้งในวันนี้ สายตาของคุณที่มองเห็นปัญหาภาพใหญ่ของสังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องชนชั้น เรื่องช่องว่างระหว่างสังคมเมืองและชนบท จะถูกตัวหนังอธิบายได้อย่างแยบคายว่าทำไมในช่วงกลางเดือนเมษายน ถนนทุกสายจาก กทม. มีคนนับล้านมุ่งหน้ากลับไปหาไออุ่นที่บ้านในช่วงเวลาสั้น ๆ และในรอบสัปดาห์นั่นเอง ถนนสายเดียวกันก็พาพวกเขาบ่ายหน้ากลับมายังกรุงเทพเมืองฟ้าอมร เพราะว่าตลอดหลายสิบปีด้วยกันที่กรุงเทพฯ เป็นภาพใหญ่ที่ครอบคนไทยว่า ‘ที่มีคือความเจริญ’ รออยู่
‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ เป็นภาพยนตร์ที่เล่าเรื่องของ ‘แผน’ รับบทโดย ต๊อก-ศุภกรณ์ กิจสุวรรณ หนุ่มบ้านนอกชอบร้องเพลงตามงานวัด ที่ได้พบรักกับ ‘สะเดา’ รับบทโดย อุ้ม-สิริยากร พุกกะเวส
ในความสัมพันธ์ช่วงแรกของทั้งคู่ ‘วิทยุทรานซิสเตอร์’ ของขวัญแต่งงานที่แผนมอบให้กับเมียรัก ถูกหยิบยกมาเป็นตัวแทนของความปรารถนาที่จะครอบครองในสิ่งที่ตนไม่เคยสัมผัส สำหรับแผน เสียงเพลงจากทรานซิสเตอร์ คือเครื่องเตือนใจถึงความฝันที่เขามี ส่วนในมุมของสะเดาวิทยุเครื่องนี้ไม่ต่างกับความรักอันงดงามที่เธอถวิลหามาตลอดชีวิต
นับตั้งแต่สมัยโบราณ มีชายไทยจำนวนไม่น้อยที่ชีวิตพลิกผันเพราะการเกณฑ์ทหาร หลายคนต้องทิ้งชีวิตที่กำลังลงหลักปักฐานได้ หรือทิ้งโอกาสสำคัญต่าง ๆ เพื่อเดินหน้ารับใช้ชาติตามหน้าที่ แผนเองก็เป็นหนึ่งในนั้น เขาต้องจำใจยอมทิ้งเมียที่กำลังตั้งท้องได้ 5 เดือนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ณ จุดนี้ คงไม่มีใครคิดหรอกว่า เรื่องธรรมดาทั่ว ๆ ไปอย่างการเกณฑ์ทหาร จะสามารถพลิกชีวิตของชายคนหนึ่ง ให้เผชิญกับเรื่องราวที่ไม่ต่างกับการนั่งบนรถไฟเหาะ
รีวิว มนต์รักทรานซิสเตอร์
ช่วงหนึ่งของภาพยนตร์ ตอนที่แผนตัดสินใจหนีทหารเข้ากรุง เพื่อไปฝึกเป็นนักร้องอาชีพดังที่ฝันไว้ ท่ามกลางชื่อเสียงเงินทองที่ประดังเข้ามาหาแผน ทำให้สะเดาตั้งคำถามว่า ทำไมแผนถึงเงียบหายและเปลี่ยนไปเช่นนี้ มิหนำซ้ำวิทยุทรานซิสเตอร์ที่เคยใช้งานได้ดีกลับเริ่มรวนอย่างหาสาเหตุไม่ได้ ดูหนังออนไลน์
ในวันที่วิทยุเริ่มเก่า ก็เป็นธรรมดาที่คนมักจะมองหาเครื่องใหม่มาทดแทน แม้วิทยุเก่า ๆ เครื่องนั้นจะเคยมอบความทรงจำดี ๆ ไว้ให้ แต่เป็นธรรมชาติของมนุษย์ที่มักจะเลือกเดินไปหาสิ่งที่ดีกว่าเพื่อตัวเองเสมอ ก็เหมือนกับแผนที่นับตั้งแต่กลายเป็นศิลปินดัง เขาก็ไม่หันมาแลมองวิทยุทรานซิสเตอร์เครื่องเดิมอีกเลย จนกระทั่งวันที่ตัวเองได้รับบทเรียนครั้งใหญ่ เขาถึงรู้ว่าวิทยุเครื่องเดิมเครื่องนี้สำคัญเพียงใด
‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ เล่าเรื่องบทเรียนชีวิตของแผน ไปพร้อม ๆ กับการเสียดสีสังคมไทยได้อย่างคมคาย อีกทั้งยังสะท้อนห้วงอารมณ์ต่าง ๆ ของตัวละคร ผ่านเสียงเพลงจากวิทยุทรานซิสเตอร์เล็ก ๆ เครื่องหนึ่ง
วิทยุทรานซิสเตอร์ ครั้งหนึ่งเคยกระจายเสียงจากส่วนกลางของประเทศ ตอกย้ำว่าที่นี่คือเมืองหลวงเป็นศูนย์กลางของความฝัน คนหนุ่มสาวจำนวนมากจากต่างจังหวัดทิ้งความอุดมสมบูรณ์ของท้องทุ่งในบ้านเกิดมาพบกับความแร้นแค้น เร่งรีบ แข่งขันของคนเมือง มาเรียน มาทำงาน มาอุดอู้ที่นี่เพื่อจะมีความฝันอันสวยงาม เรื่องนี้ผ่ากลางตีแสกหน้าสังคมไทยหลาย ๆ ประเด็น
เป็นเอก รัตนเรือง กำกับภาพยนตร์เรื่องนี้ในปีที่เขาอายุ 39 ตัวผลงานมีความเป็นเมโลดราม่าอย่างถึงที่สุด มีบทเพลงที่แสนไพเราะอย่าง “ลืมไม่ลง” ของสุรพล สมบัติเจริญ มีภาพการดิ้นรนที่ดูแล้วสะท้อนสะเทือนใจในชะตากรรมของ ‘ไอ้แผน’ ตลอด 128 นาที ยั่วยวนให้คิดถึงความลักลั่นสารพัดรูปแบบที่เกิดขึ้นในบ้านนี้เมืองนี้
มนต์รักทรานซิสเตอร์ ฝันที่โดนทอดทิ้งของคนต่างจังหวัด
ในตอนที่ มนต์รักทรานซิสเตอร์ เวอร์ชันภาพยนตร์ของ เป็นเอก รัตนเรือง ออกฉายในปี 2544 ตัวผมยังหัวเกรียน นั่งดีดลูกแก้วกับเพื่อนอยู่โรงเรียนในวัยประถม แต่ก็จำได้ว่ามีภาพยนตร์ชื่อออกแนวลูกทุ่งย้อนยุคแต่ติดหูนี้อยู่ในช่วงเวลาหนึ่งของชีวิต และจำสองนักแสดงอย่าง ‘ต๊อก’ – ศุภกร กิจสุวรรณ กับ ‘อุ้ม’ – สิริยากร พุกกะเวส (นามสกุลเดิม) บนโปสเตอร์หนังและตามหน้าหนังสือพิมพ์ได้
ย้อนกลับไปปลายปีก่อน ญาติของผมกำลังจะจัดชั้นหนังสือใหม่ เธอส่งภาพมาทางไลน์ สอบถามว่ามีเล่มไหนที่ผมอยากได้หรือไม่ ท่ามกลางหนังสือหลายสิบเล่มที่กองอยู่ในภาพ มีเล่มหนึ่งที่หน้าปกเป็นสองคู่พระนางที่กำลังนั่งเอาหลังพิงชิดกัน หันหน้ามาส่งยิ้มให้กล้อง เบื้องหน้ามีวิทยุทรานซิสเตอร์และไก่โต้ง เบื้องหลังมีชิงช้าสวรรค์ หน้าปกเขียนชื่อเรื่องว่า ‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ แน่นอนว่ามันคือภาพจากโปสเตอร์ภาพยนตร์ในความทรงจำ ไม่รอช้า ผมจึงขอหยิบยืมเล่มดังกล่าวมาทันทีทันใด
ล่าสุด เมื่อช่วงปลายเดือนธันวาคมที่เพิ่งผ่านมา เป็นช่วงครบรอบ 20 ปีของภาพยนตร์เรื่องนี้พอดี ในขณะที่โรงหนังอิสระใต้ชายคาของ Doc club & Pub ก็นำภาพยนตร์เรื่องดังกล่าวกลับมาฉาย เลยคิดว่าเป็นโอกาสอันดีที่จะได้ลองหาเวลาไปชมสักครั้ง หลังอ่าน มนต์รักทรานซิสเตอร์ ฉบับนิยายจบ ดูหนังฟรี
มนต์รักทรานซิสเตอร์ เวอร์ชันนิยายเขียนโดย วัฒน์ วรรยางกูล ตีพิมพ์เป็นตอนในนิตยสารบางกอกรายสัปดาห์ ตั้งแต่ปี 2524 และตีพิมพ์รวมเล่มครั้งแรกโดยสำนักพิมพ์อาทิตย์ในปีเดียวกัน ในคำนำของฉบับตีพิมพ์ครั้งที่ 3 เขียนไว้ว่า
“เมื่อครั้ง มนต์รักทรานซิสเตอร์ ตีพิมพ์ในบางกอก แค่เริ่มได้ไม่กี่ตอนก็มีผู้สร้างภาพยนตร์ 2-3 ราย ทาบทามขอนำไปสร้างภาพยนตร์ แต่แล้วด้วยเนื้อเรื่องที่เอาเข้าจริงก็มิได้เบาสมองอย่างคาดหมาย ทำให้ผู้สร้างภาพยนตร์รามือไปในที่สุด” ที่มุมส่วนตัวของแผน มีกองหนังสือเพลงลูกทุ่ง หนังสือจดหมายรัก อันเต็มไปด้วยจดหมายรักสำนวนหยาดเยิ้มแบบสายลมแสงแดด เปี่ยมไปด้วยความเพ้อฝัน นอกจากนี้ยังมีสมุดจดเนื้อเพลง ตัวอักษรประดิษฐ์เองที่หน้าปกว่า ‘มนต์รักบางน้ำใจ – สุรแผน เพชรน้ำใจ’
จุดเปลี่ยนของนิยายเกิดขึ้นเมื่อแผนต้องไปเกณฑ์ทหารขณะที่สะเดากำลังท้องแก่ใกล้คลอด แต่เหตุการณ์สำคัญที่ทำให้เรื่องราวซับซ้อนขึ้นไปอีก และทำให้ชีวิตคู่ของแผนและสะเดาเปลี่ยนไป คือการที่แผนเลือกหนีทหารเพื่อไปต่อสู้ตามความฝันของตนเองในการเป็นนักร้อง หลังจากวงดนตรีของนักร้องชื่อดังที่แผนติดตามผลงานมาตลอดได้มาเปิดแสดงหน้าค่ายทหาร นอกจากเปิดการแสดงปกติแล้ว วงดนตรียังเปิดประกวดนักร้องขวัญใจลูกทุ่ง เพื่อคัดเลือกนักร้องเข้าประจำวง
มนต์รักทรานซิสเตอร์
แน่นอนว่าแผนลงประกวดในชื่อ ‘สุรแผน เพชรน้ำใจ’ และร้องเพลง นักเพลงคนจน ด้วยความคิดถึงเมียรักอย่างสะเดา จนทำให้ผู้ชมที่ฟังเสียงของเขาถึงกับเคลิบเคลิ้มไปกับบทเพลง แต่ท้ายที่สุด เขาก็ได้เพียงตำแหน่งรองชนะเลิศ แต่ความโชคดีคือ ทั้งตำแหน่งชนะเลิศ และรองชนะเลิศ จะได้เข้าสังกดดนตรีคณะดังกล่าว เว็บดูหนังฟรี
เมื่อโอกาสที่ใฝ่ฝันมาถึง แผนจึงตัดสินใจเก็ฐข้าวของส่วนตัวใส่กระเป๋าสีเขียวขี้ม้า หลบออกมาจากกองทหารไปกับรถวงดนตรีมุ่งสู่กรุงเทพมหานคร เพื่อทำตามความฝันของเขา – ฝันที่ต้องจำใจทิ้งเมียรักอีกครา
อย่างไรก็ดี ชีวิตของแผนไม่ได้เป็นดั่งฝัน เหมือนโลกแห่งความจริง ที่ความฝันกับความจริงอยู่ขั้วตรงข้ามกัน ปัญหาสารพัดรุมเร้าแผน บางครั้งทำให้เขาถึงกับต้องหลบหนี แต่เขาก็เลือกที่จะยังไม่กลับไปหาเมีย เพราะความคิดที่อยากจะประสบความสำเร็จให้ได้ และนั่นจึงเป็นผลลัพธ์ที่ทำให้เขาต้องไปประสบพบเรื่องราวที่ยากลำบากอย่างต่อเนื่อง
ในมุมหนึ่ง นิยายนี้ก็แสดงให้เห็นถึง ‘ชีวิต’ และ ‘กรอบความคิด’ ของคนต่างจังหวัดที่ต้องการเข้ามาแสวงโชคในเมืองหลวง ไม่ว่าจะเพื่อผลักฐานะตนเอง หรือตามความฝันก็ตาม แต่บางคนก็ต้องดิ้นรนหนัก ถูกกดทับ ถูกเหยียดหยาม จะมีสักกี่คนกันที่ทำสำเร็จตามที่หวัง และแม้กระทั่งในวันที่ต้องซมซานกลับไปยังที่ที่จากมา สิ่งที่รอคอยอยู่อาจกลับกลายเป็นสิ่งตรงข้าม ราวกับเป็นสิ่งที่คนที่จากไปไม่เคยคุ้น เหมือนดั่งที่แผนพบเจอในนิยายก็เป็นได้
สำหรับผม ความโดดเด่นของ มนต์รักทรานซิสเตอร์ และสิ่งที่ชื่นชอบมากที่สุดนอกจากเนื้อหานิยาย คือ ภาษา ของ วัฒน์ วรรยางกูล ที่มีลีลาการเขียนสละสลวย อ่านเพลิน และเห็นภาพ ‘บรรยากาศ’ ของชนบทได้ราวกับได้กลิ่นท้องทุ่งฟุ้งมายามพลิกหน้ากระดาษแต่ละหน้า
ฤดูฝนกำลังจะสิ้น ฤดูหนาวเริ่มต้น ลมเย็นพัดโชย มันเป็นที่ฝนสั่งฟ้า ปลาสั่งหนอง อ้อยลำอวบตรง ผิวสีเขียวอ่อนของลำอ้อยเริ่มออกเหลืองนวลและเป็นมัน ตรงข้อมีแป้งขาวๆ จับ รวงข้าวเติบโตเต็มที่ จนสามารถเกี่ยวเอามาคั่วแล้วตำเป็นข้าวเม่าอันนุ่มหวาน รวงข้าวเริ่มสุกจากทิศเหนือไปสู่ทิศใต้ตามทิศทางลมที่พัด ปลายรวงเอนลู่ไปทางเดียวกัน
อาจกล่าวได้ว่านิยาย มนต์รักทรานซิสเตอร์ สำหรับผม คือความทรงจำ คือบทเรียนสะท้อนชนชั้น คือความงดงามทางภาษา และคือกลิ่นอาย ‘ความคิดถึงบ้าน’ เพราะในยามที่คนบางคนก้าวออกจากบ้านอันเป็นที่รักเพื่อไปแสวงหาชีวิตที่ ‘หวังว่าจะดีกว่า’ กับความฝันอันใหญ่โต และมองว่า ‘บ้าน’ (ซึ่งหมายรวมถึง บ้านเกิดเมืองนอน ด้วย) เป็นเพียงพื้นที่ที่เหนี่ยวรั้งฝันนั้นไว้ ในมุมหนึ่ง ยังมีบางคนที่ยังคงอยู่ที่เดิม กับวันเดิมๆ และความทรงจำเดิมๆ ไม่ว่าจะเป็นครอบครัวหรือคนรัก เหมือนที่หนังสือเขียนไว้ปลายปกว่า
บ้านเราในความหมายของสะเดา แม้จะไม่เลิศหรู แต่มันก็สวยงาม บ้านเราที่นอนตื่นมาแล้วอิ่มเอม มีพระจันทร์ มีดวงดาว มีไก่ขัน มีนกร้อง เว็บดูหนัง